Арван жилд Камертоны улаан фен явахдаа энэ дууг ("Уйлахдаа ухаар" нэртэй) сонсох их дуртай байж билээ. Зарим үед их сэтгэл уужруулдаг дуу байгаа юм хэхэ. Гэтэл энэ дууны шүлэг нь Ф. И. Тютчев гэдэг хүний "Дуугүйн дуулал" юм байна.
Дуугүйн дуулал
Өөрийн зовлон жаргалаа
Өнийн хүсэл мөрөөдлөө
Өрөөл бусдад илчилж
Өөдөсхөн биеэ бүү зовоо.
Сэтгэл зүрхний гүнд
Шивнээ үгсийн нууцанд
Сэтгэлийн үнэн үгс чинь
Сэрж хөгжиж л байг.
Аниргүйхэн шөнийн тэнгэрт
Алсад анивчих одод шиг
Алагхан зүрхний ховилдоо
Агсарч мэлмэрч л байг.
Өөрийнхөө тухай зүрх юу өгүүлэх билээ?
Өөр бусад хүн чамайг яаж ч ойлгох билээ?
Хүний орчлонд чиний юу хүсдэгийг
Хөндлөнгийн хүн яаж ч мэдэх билээ.
Тэсэлгүй хэлсэн үгс
Тээр болох нь бий.
Санасан болгоноо хэлж
Санаагаа бүү бузарла!
Уурлахдаа бол уурлаж
Уучлахдаа бол уучлах
Ухаан бодлын ертөнцдөө
Уужуу тайван амьдар!
Өнгө мөнгөний орчлонгийн
Өөдгүй хүмүүсээс ангид
Өөрийн мөрөөдлийн ертөнцдөө
Өнөд цэнгэж явааарай!
Saturday, January 30, 2010
Friday, January 22, 2010
Блэйкийн шүлэгс
Шумуул
Ганц зуны настай
Өчүүхэн шумуул
Гарын минь үзүүрт
Өртчихлөө, халаг!
Би чамаас ялгаагүй
Нэг л шумуул биш үү?
Чи надаас өөрцгүй
Хүн ч юм бил үү?
Хувь тавилангийн сохор мутар
Даль жигүүрийг минь нэтгэрэх хүртэл л
Хөөрч хөлчүүрэн наргиж яваа
Хөөрхий шавьж бус уу, би?
Эргэцүүлж сэтгэхийг л
Амьдрал гэдэг болохоор
Ингэж бодож гүйцээд л
Үхэлтэй золгох нь ээ, би.
Ай, тэгвэл ялгаагүй л
Алиахан шумуул надад
Амьдрал, үхэл хоёр
Ав адилхан биш үү?
Лондон
Таймз мөрөн дэргэдүүр нь шугамдсан мэт урсах
Тэр л эгцхэн гудамжаар би холхином.
Зөрөн өнгөрөгч хүн бүрийн царайнаас
Цөхрөл шаналал, уй гунигийг үзнэм.
Аргаа барсан орь дуу тавигдсдаас,
Арчаагүй гонгинох жаалуудын мэгшээнээс,
Сөөнгө хоолой, чийр болсон үглээнээс
Сэтгэлийг дөнгөлөгч гавны чимээг чагнанам.
Яндан хөөлөгчдийн цовоо исгэрээн л
Сүм хийдийн дүнсгэр хашааг цочооном.
Язгууртан харшуудын довжоог даган
Сүүлчийн амьсгалаа татах цэргийн цус горхилном.
Харанхуй ноёлохын цагт тэр л гудмуудаас
Хараал урсгах янхан хүүхнүүдийн зүхлийг,
Хаа нэгтээ часхийх нярай хүүхдийн уйлааныг,
Хуримын сүйх тэрэг тахалд нэрвэгдэн
Оршуулгын хөсөгт хувирахыг сонсном.
Ганц зуны настай
Өчүүхэн шумуул
Гарын минь үзүүрт
Өртчихлөө, халаг!
Би чамаас ялгаагүй
Нэг л шумуул биш үү?
Чи надаас өөрцгүй
Хүн ч юм бил үү?
Хувь тавилангийн сохор мутар
Даль жигүүрийг минь нэтгэрэх хүртэл л
Хөөрч хөлчүүрэн наргиж яваа
Хөөрхий шавьж бус уу, би?
Эргэцүүлж сэтгэхийг л
Амьдрал гэдэг болохоор
Ингэж бодож гүйцээд л
Үхэлтэй золгох нь ээ, би.
Ай, тэгвэл ялгаагүй л
Алиахан шумуул надад
Амьдрал, үхэл хоёр
Ав адилхан биш үү?
Лондон
Таймз мөрөн дэргэдүүр нь шугамдсан мэт урсах
Тэр л эгцхэн гудамжаар би холхином.
Зөрөн өнгөрөгч хүн бүрийн царайнаас
Цөхрөл шаналал, уй гунигийг үзнэм.
Аргаа барсан орь дуу тавигдсдаас,
Арчаагүй гонгинох жаалуудын мэгшээнээс,
Сөөнгө хоолой, чийр болсон үглээнээс
Сэтгэлийг дөнгөлөгч гавны чимээг чагнанам.
Яндан хөөлөгчдийн цовоо исгэрээн л
Сүм хийдийн дүнсгэр хашааг цочооном.
Язгууртан харшуудын довжоог даган
Сүүлчийн амьсгалаа татах цэргийн цус горхилном.
Харанхуй ноёлохын цагт тэр л гудмуудаас
Хараал урсгах янхан хүүхнүүдийн зүхлийг,
Хаа нэгтээ часхийх нярай хүүхдийн уйлааныг,
Хуримын сүйх тэрэг тахалд нэрвэгдэн
Оршуулгын хөсөгт хувирахыг сонсном.
Уйльям Блэйк (1757-1827) - Англи
Орчуулсан: Гүн овгийн Г.Аюурзана
нэг шүлэг
Жэрард Мэнли Хопкинс (1844-1889) - Англи
Орчуулсан: Гүн овогт Г.Аюурзана
Сэрээд би авралгүй харанхуйг мэдэрлээ
Сэрээд би гэгээн өдрийг бус, авралгүй харанхуйг л мэдэрлээ.
Үрээд дууссан тэр цагууд, өө, тэр л хар бараан мөчүүд
Үнэндээ шөнө л байсныг мэдлээ! Элээж барсан зам маань ч
Үүрийн туяаг хазаарласан өтгөн будан болохыг таньлаа.
Мэдэрч таниад би хэлж байна. Тэр бараан мөчүүд,
Миний хэлсэн цаг мөчүүд бол он жилүүд юм, амьдрал бүтнээрээ юм.
Харуусал гашуудал минь хэмжээлшгүй; эгнэгт хаяад одсон
Хайртай хүндээ илгээгээд үхүүлсэн захидлууд шиг тоо томшгүй.
Сэтгэл минь шархалж, зүрх минь урагджээ. Бурханы таалал
Сэтгэлээс минь өмөлж эмтлээд амталж үзэхийг л хүсчээ.
Шинэхэн цус надаас анхилж, яс мах минь тэмтрэгдэнэ.
Сүнсний минь хөрөнгөөр зуурсан талх исч мууджээ.
Сүг мэт тийн хаягдсан бүхний зовлон тарчлаан минийх болж,
Шүүдэр мэт хөлс урсаад урсаад тэр зовлонг хөнгөлсөнгүй.
Орчуулсан: Гүн овогт Г.Аюурзана
Сэрээд би авралгүй харанхуйг мэдэрлээ
Сэрээд би гэгээн өдрийг бус, авралгүй харанхуйг л мэдэрлээ.
Үрээд дууссан тэр цагууд, өө, тэр л хар бараан мөчүүд
Үнэндээ шөнө л байсныг мэдлээ! Элээж барсан зам маань ч
Үүрийн туяаг хазаарласан өтгөн будан болохыг таньлаа.
Мэдэрч таниад би хэлж байна. Тэр бараан мөчүүд,
Миний хэлсэн цаг мөчүүд бол он жилүүд юм, амьдрал бүтнээрээ юм.
Харуусал гашуудал минь хэмжээлшгүй; эгнэгт хаяад одсон
Хайртай хүндээ илгээгээд үхүүлсэн захидлууд шиг тоо томшгүй.
Сэтгэл минь шархалж, зүрх минь урагджээ. Бурханы таалал
Сэтгэлээс минь өмөлж эмтлээд амталж үзэхийг л хүсчээ.
Шинэхэн цус надаас анхилж, яс мах минь тэмтрэгдэнэ.
Сүнсний минь хөрөнгөөр зуурсан талх исч мууджээ.
Сүг мэт тийн хаягдсан бүхний зовлон тарчлаан минийх болж,
Шүүдэр мэт хөлс урсаад урсаад тэр зовлонг хөнгөлсөнгүй.
1885, 1918
Wednesday, January 20, 2010
Эзра Паундын шүлгүүд
Тан улсын үеийн тэвшин дээрх алтан бичээс
Өглөө бүр шинээр манддаг нар шиг
Өдрөөс өдөрт цоо шинээрээ бай,
Үргэлж шинэчилж, өөрөө шинэчлэгдэж бай.
Метроны буудалд
Чийрт олны дундаас үзэсгэлэнт царай гэнэт тодрон үзэгдэх нь:
Чийгт, бараан мөчирт өнгөт цоморлиг дэлбээлэхийн адил.
Эзра Паунд (1885-1972) - АНУ
Орчуулсан: Гүн овгийн Г.Аюурзана
Өглөө бүр шинээр манддаг нар шиг
Өдрөөс өдөрт цоо шинээрээ бай,
Үргэлж шинэчилж, өөрөө шинэчлэгдэж бай.
Метроны буудалд
Чийрт олны дундаас үзэсгэлэнт царай гэнэт тодрон үзэгдэх нь:
Чийгт, бараан мөчирт өнгөт цоморлиг дэлбээлэхийн адил.
Эзра Паунд (1885-1972) - АНУ
Орчуулсан: Гүн овгийн Г.Аюурзана
Эмили Дикинсоны шүлгүүд
Би хэн ч биш! Харин чи хэн бэ?
Чи бас хэн ч биш үү?
Хөөе, тэгвэл бид чинь адилхан байх нь. Чишш!
Хүмүүс дуулчихвал, биднийг ад үзнэ шүү.
Хэн нэгэн байх ямар гунигтай вэ!
Хүн зон гэгддэг цаад хөөрхийс чинь
Хүслэнт намаг руугаа өдөржин чамайг дуудах
Хөгийн мэлхийрхүү яасан ч түйтэй амьтад вэ!
***
Гоо сайхны төлөө би үхлээ.
Тоо ёсоор шарилыг минь булж гүйцүүт,
Жирийн үнэний төлөө амь үрэгдсэн нэгэн
Зэргэлдээх нүхэнд хэвтэж буйг мэдэрлээ.
Амьдралаа юуны тулд үрснийг минь
Аяархан асуув, тэр.
"Гоо сайхны тулд".
Харин өнөөх маань "Би бол үнэний төлөө.
Хаашдаа эд чинь нэг л юм даа, дүү минь" гэв.
Хагд өвс уруул дээгүүр саглайж
Хааш яаш сийлсэн нэрийг маань баллах хүртэл
Авсныхаа чөлөөнд бид өнө хождыг хүүрнэн
Аргагүй л төрөл садан шиг гүн шөнийг угтав.
***
Хангайн уулсыг би хараагүй
Далай тэнгисийг үзээгүй
Хагд, арц гэвч яаж харагдахыг
Давалгаа ямар байдгийг би мэднэ
Бурхантай би үг солиогүй
Тэнгэрт очиж байгаагүй
Хувь заяагаар гэхдээ хэлүүлсэн мэт
Хүрэх цэгээ би мэднэ
***
Ганц ч атугай зүрхний
Шаналанг зогсоож чадвал
Амьдрал минь утгатай болно
Ганц ч атугай оршихуйн
Зовиурыг эдгээж чадвал
Зовлонг намдааж чадвал
Ганц ч атугай жигүүртэн
Үүрээ олоход туславал
Амьдрал минь утгатай болно.
***
Би ойлгодог:
Орчлон давчууг,
Зовлонгийн туйлыг,
Олны тарчлалыг ...
Гээд яах вэ?
Би ойлгодог:
Бүгд л үхэхийг,
Амьдралын сайхан
Арван жил ч хүрэхгүйг ...
Гээд яах вэ?
Би ойлгодог:
Энэ бүхэн тэнгэрт
Эцэстээ ялгаагүйг,
Шинэ төөрөгдөл үүсэхийг ...
Гээд яах вэ?
Эмили Дикинсон (1830-1886) - АНУ
Орчуулсан: Гүн овогт Г.Аюурзана
Орчуулсан: Гүн овогт Г.Аюурзана
Tuesday, January 19, 2010
Зигмунд Фройдын дурсгалд
Вистан Хью Одэн (1907-1973) - Англи, АНУ
Орчуулсан: Гүн овгийн Г.Аюурзана
Уй гашуу үргэлжилсээр, үй олныг хамрахын цагт
Уйтгар шаналал гэдэг ердөө л зуурдын,
Хэврэгхэн зүйл болох нь нүдэнд ил харагдахад,
Хэнийхээ тухай ярьцгаах билээ, бид?
Өнгөч хорвоо жаахан ч атугай
Үнэнээр замнаж эрүүлжинэ хэмээн
Үргэлжид найдан, сайныг санаж явагсад
Өдөр бүр л бидний дунд үхсээр байнам.
Бялдуучлан мэхийж, хүлцэн дагахыг шаардсан
Балагтай хүмүүсээс ирээдүй хойчийг өмгөөлж,
Ная гарсан хойноо ч амьдралыг маань бясалгасан
Сая бүрлээч эмч тийм л нэгэн явлаа.
...
Хуудуу булай урьдынхаараа л оршсоор байвч,
Хуурмаггүй үнэнээр тэр энэ хорвоог өөрчилжээ;
Хүүхэд мэт хиргүй ариун сэтгэлтэй явж,
Хөгшин хүний арвин дурсамжтай амьдарчээ.
Ямар нэгэн шүлгийн утга дээр будилах
Яруу найргийн хичээл шиг өнөөдрийн амьдралд
Өнгөрсөн цагийг л сануулж амжсанаас биш,
Үнэндээ тэр хосгүй ухаантан байгаагүй ээ,
Гэсхээл цээрлэл мэт энэ амьдрал маань
Хичнээн баян, хичнээн мунхаг болохыг
Шүүгдэгчдийнх нь нүднээс гэнэт олж харсан -
Шүүхийн үнэн дүр, өршөөлийг таньсан -
Энэрэн нигүүлсэх сэтгэлгүй, хуурмаг ааштай,
Эрээ цээргүй андын зугтмаар тэврэлт шиг
Ирээдүй цагийн мөн чанарыг ойлгосон -
Ийм л нэгэн, даруу төлөв хүн байлаа.
Эртний ёс заншил, язгууртан дээдсийн доройтол,
Ид шидийн мэт унацтай наймааны авралгүй сүйрэл
Аль аль нь түүний этгээд гаж санаанд
Аль дээрээс таамаглагдсанд гайхашрах юун.
Ахиад тэр жаахан насалж амжсан бол,
Амьдралын мунхаг зүй тогтол боломжгүйд хүрч,
Цулдаж зангирсан Төрийн нударга эвдэрч,
Цусан өшөөний утга учир арилах байсан.
Дарга даамлууд Бурханд хандацгаасан л даа, гэлээ ч
Дантэ шиг хаягдмал хүмүүсийн зүг тэр алхаж,
Шархадсан тэмцэгч, шоовдорлогдогсдын амийг нуусан
Шал өмхий шуудуу руу зам гажилгүй буусан.
Нүгэл гэдэг нь бидний боддогчлон ялт үйлдлүүд биш;
Нүүрлэсэн сүсэг бишрэлийн дутуудал, гажуудал,
Хүнийг эш үндэсгүй үгүйсгэхийн дон,
Хүчирхийлэхүйн ужид тачаал болохыг заасан.
Хэмжээгүй эрхт засаглалаас ямар нэгэн зүйл
Хэлэх үг, зүс царайд нь шингэсэн мэт харагдвал,
Эцгийн эрхт ёсыг тэр дагадгийнх огт биш,
Энэ бол дайснуудынхаа дунд орь ганцаар
Өчнөөн удаан амьдарч хат суусан хүний
Өөрийгөө хамгаалах хиймэл дүр байсан юм.
Үргэлж буруудаж явсан, одоо байхгүй түүний
Үзэл санаагаар л бид амьдралаа залж хоцорном...
Орчуулсан: Гүн овгийн Г.Аюурзана
Уй гашуу үргэлжилсээр, үй олныг хамрахын цагт
Уйтгар шаналал гэдэг ердөө л зуурдын,
Хэврэгхэн зүйл болох нь нүдэнд ил харагдахад,
Хэнийхээ тухай ярьцгаах билээ, бид?
Өнгөч хорвоо жаахан ч атугай
Үнэнээр замнаж эрүүлжинэ хэмээн
Үргэлжид найдан, сайныг санаж явагсад
Өдөр бүр л бидний дунд үхсээр байнам.
Бялдуучлан мэхийж, хүлцэн дагахыг шаардсан
Балагтай хүмүүсээс ирээдүй хойчийг өмгөөлж,
Ная гарсан хойноо ч амьдралыг маань бясалгасан
Сая бүрлээч эмч тийм л нэгэн явлаа.
...
Хуудуу булай урьдынхаараа л оршсоор байвч,
Хуурмаггүй үнэнээр тэр энэ хорвоог өөрчилжээ;
Хүүхэд мэт хиргүй ариун сэтгэлтэй явж,
Хөгшин хүний арвин дурсамжтай амьдарчээ.
Ямар нэгэн шүлгийн утга дээр будилах
Яруу найргийн хичээл шиг өнөөдрийн амьдралд
Өнгөрсөн цагийг л сануулж амжсанаас биш,
Үнэндээ тэр хосгүй ухаантан байгаагүй ээ,
Гэсхээл цээрлэл мэт энэ амьдрал маань
Хичнээн баян, хичнээн мунхаг болохыг
Шүүгдэгчдийнх нь нүднээс гэнэт олж харсан -
Шүүхийн үнэн дүр, өршөөлийг таньсан -
Энэрэн нигүүлсэх сэтгэлгүй, хуурмаг ааштай,
Эрээ цээргүй андын зугтмаар тэврэлт шиг
Ирээдүй цагийн мөн чанарыг ойлгосон -
Ийм л нэгэн, даруу төлөв хүн байлаа.
Эртний ёс заншил, язгууртан дээдсийн доройтол,
Ид шидийн мэт унацтай наймааны авралгүй сүйрэл
Аль аль нь түүний этгээд гаж санаанд
Аль дээрээс таамаглагдсанд гайхашрах юун.
Ахиад тэр жаахан насалж амжсан бол,
Амьдралын мунхаг зүй тогтол боломжгүйд хүрч,
Цулдаж зангирсан Төрийн нударга эвдэрч,
Цусан өшөөний утга учир арилах байсан.
Дарга даамлууд Бурханд хандацгаасан л даа, гэлээ ч
Дантэ шиг хаягдмал хүмүүсийн зүг тэр алхаж,
Шархадсан тэмцэгч, шоовдорлогдогсдын амийг нуусан
Шал өмхий шуудуу руу зам гажилгүй буусан.
Нүгэл гэдэг нь бидний боддогчлон ялт үйлдлүүд биш;
Нүүрлэсэн сүсэг бишрэлийн дутуудал, гажуудал,
Хүнийг эш үндэсгүй үгүйсгэхийн дон,
Хүчирхийлэхүйн ужид тачаал болохыг заасан.
Хэмжээгүй эрхт засаглалаас ямар нэгэн зүйл
Хэлэх үг, зүс царайд нь шингэсэн мэт харагдвал,
Эцгийн эрхт ёсыг тэр дагадгийнх огт биш,
Энэ бол дайснуудынхаа дунд орь ганцаар
Өчнөөн удаан амьдарч хат суусан хүний
Өөрийгөө хамгаалах хиймэл дүр байсан юм.
Үргэлж буруудаж явсан, одоо байхгүй түүний
Үзэл санаагаар л бид амьдралаа залж хоцорном...
1939.
Tuesday, January 12, 2010
Гюстав Флоберын "Бовари хатагтай" зохиолд Владимир Набоковын бичсэн өмнөх үгээс
Гюстав Флоберын "Бовари хатагтай" номыг шимтэн уншиж байна. Түүний номд Владимир Набоковын бичсэн өмнөтгөлийг дор сийрүүллээ.
"Бовари хатагтай"-н ихэнхи дүрүүд бол bourgeois - буржуа юм. Энэ франц үг хэдийгээр "хотын хүн" гэсэн утгатай боловч, Флоберын зохиолд биежихдээ ахуй амьдралынхаа хувьд хангалуун чинээлэг, гагцхүү бодитойгоор хэмжигдэх үнэт зүйлсэд л итгэдэг хүнийг илэрхийлж байна. Гагц бодитой зүйлсийг бурханчлан шүтнэ гэдэг хэн бүхний олж харж чаддаггүй оюун санааны дээд чанарыг олж өөриймшүүлэхэд садаа болдог.
Эмма Бовари бол тэнэг биш, мэдрэмжтэй, муугүй боловсролтой хэдий ч дорд өчүүхэн сэтгэлтэй эмэгтэй. Өчүүхэн сэтгэл өчүүхэн хувь заяаг дагуулдаг. Түүнийг энэхүү дорд бэртэгчин хувь тавилангаас нь сэтгэл татам бие цогцос, нарийн мэдрэмж нь ч аварч чаддаггүй. Хэдий өвөрмөц зүйлийг мөрөөдөвч, уураг тархиндаа шингэсэн нөгөө л хөдөөний буржуа хэвээрээ үлдэнэ. Эр нөхрийг нь, бас адгийн хоёр нууц амрагийг нь ухаан алдуулсан гоо үзэсгэлэн нь ч дорд, тосгоны хүүхэн хэвээр үлдэх хувь тавилангаас нь чөлөөлдөггүй...
Хүний мөн чанарын тухай хамгийн ер бусын өгүүлэмжүүдийг агуулсан уг роман реализм хэмээн нэрлэгдэж, энэ нэрний цаана бүхий л нууц нь мөн агуулагдах болсон утга зохиолын тэр л чиглэлийн шавыг тавьсан юм. Гэхдээ энэ реалист гэдэг үгийн цаана бас учир бий.
Аливаа уран зохиол үнэн чанартаа зохиомол зүйл. Ямарваа урлаг гэдэг ов мэх байдаг. Флоберын ертөнц бол, бүхий л том зохиолчдын ертөнцтэй нэгэн адил, өөрийн логик, өөрийн болзол ба давхцал бүхий уран төсөөллийн ертөнц юм. Хамгийн бодитой гэж бидний үздэг зүйлс ч мөн харьцангуй шүү дээ, жишээ нь, таны харж буй цонх, таны мэдэрч буй үнэр, таны олж сонсож буй дуу таван мэдрэхүйн тань хурц төсөөллөөс төдийгүй, тэдгээрийг өмнө нь та өөрөө хэр сайн таньж мэдсэн түвшнээс мөн хамаардаг. Өмнө нь та хэзээ ч салхины чимээ сонсож байгаагүй бол салхи гармагц салхийг мэдэрч сонсоно гэж үү? Зуун жилийн өмнө Флобер яг түүний зохиолын баатар Эммархуу уянгын номд шимтэн хүмүүжсэн уншигчдын хувьд реалист, эсвэл натуралист санагдаж байсан байж болно. Гэвч реализм, натурализм гэдэг ч харьцангуй ойлголтууд билээ. Нэгэн үеийн уншигчдад натурализм мэт санагдаж асан зохиол өмнөх үеийнхэнд нь тийм аяс хэтийдсэн мэт, дараа үеийнхэнд нь бүр дутуудуулсан мэт ч санагдаж болно. Измүүд өнгөрдөг, истүүд үхээд дуусдаг, урлаг л үлдэнэ.
Давын өмнө Флобер шиг авьяастай хүн өөрийнх нь төсөөллөөр бол, үл бүтэх өөдгүй амьтдаар дүүрсэн энэ ядуухан ертөнцийг яруу найраг, үгийн урлагийн төгс зохицлын биелэл болсон гайхалтай өгүүлэмжийн ертөнц болгон хувиргахаар зорьсныг ойлговоос зохино. Энэ бол "тухайн зохиол реалист роман уу, эсвэл ...?" гэдгээс хавьгүй чухал ойлголт билээ. Флобер байгаагүй сэн бол Францад Марсель Прүст төрөхгүй, Ирландад Жэймс Жойс гарахгүй байлаа. Орост Чехов ч Чехов болж төлөвшихгүй асан. Дэлхийн уран зохиолд Флобер хэрхэн нөлөөлснийг энүүхэн жишээ хангалттай гэрчилчих биз ээ.
"Энэ эмэгтэй бол би өөрөө" гэж Флобер зүгээр ч нэг ам алдчихаагүй юм. Тэрээр жинхэнэ аугаа зохиолчийн хувиар гайхамшигтай баатрыг биш, амьдралд мухардсан, мухардахаас ч өөр замгүй хүний дүрийг л бүтээсэнд "Бовари хатагтай"-н гайхамшиг оршино.
"Бовари хатагтай"-н ихэнхи дүрүүд бол bourgeois - буржуа юм. Энэ франц үг хэдийгээр "хотын хүн" гэсэн утгатай боловч, Флоберын зохиолд биежихдээ ахуй амьдралынхаа хувьд хангалуун чинээлэг, гагцхүү бодитойгоор хэмжигдэх үнэт зүйлсэд л итгэдэг хүнийг илэрхийлж байна. Гагц бодитой зүйлсийг бурханчлан шүтнэ гэдэг хэн бүхний олж харж чаддаггүй оюун санааны дээд чанарыг олж өөриймшүүлэхэд садаа болдог.
Эмма Бовари бол тэнэг биш, мэдрэмжтэй, муугүй боловсролтой хэдий ч дорд өчүүхэн сэтгэлтэй эмэгтэй. Өчүүхэн сэтгэл өчүүхэн хувь заяаг дагуулдаг. Түүнийг энэхүү дорд бэртэгчин хувь тавилангаас нь сэтгэл татам бие цогцос, нарийн мэдрэмж нь ч аварч чаддаггүй. Хэдий өвөрмөц зүйлийг мөрөөдөвч, уураг тархиндаа шингэсэн нөгөө л хөдөөний буржуа хэвээрээ үлдэнэ. Эр нөхрийг нь, бас адгийн хоёр нууц амрагийг нь ухаан алдуулсан гоо үзэсгэлэн нь ч дорд, тосгоны хүүхэн хэвээр үлдэх хувь тавилангаас нь чөлөөлдөггүй...
Хүний мөн чанарын тухай хамгийн ер бусын өгүүлэмжүүдийг агуулсан уг роман реализм хэмээн нэрлэгдэж, энэ нэрний цаана бүхий л нууц нь мөн агуулагдах болсон утга зохиолын тэр л чиглэлийн шавыг тавьсан юм. Гэхдээ энэ реалист гэдэг үгийн цаана бас учир бий.
Аливаа уран зохиол үнэн чанартаа зохиомол зүйл. Ямарваа урлаг гэдэг ов мэх байдаг. Флоберын ертөнц бол, бүхий л том зохиолчдын ертөнцтэй нэгэн адил, өөрийн логик, өөрийн болзол ба давхцал бүхий уран төсөөллийн ертөнц юм. Хамгийн бодитой гэж бидний үздэг зүйлс ч мөн харьцангуй шүү дээ, жишээ нь, таны харж буй цонх, таны мэдэрч буй үнэр, таны олж сонсож буй дуу таван мэдрэхүйн тань хурц төсөөллөөс төдийгүй, тэдгээрийг өмнө нь та өөрөө хэр сайн таньж мэдсэн түвшнээс мөн хамаардаг. Өмнө нь та хэзээ ч салхины чимээ сонсож байгаагүй бол салхи гармагц салхийг мэдэрч сонсоно гэж үү? Зуун жилийн өмнө Флобер яг түүний зохиолын баатар Эммархуу уянгын номд шимтэн хүмүүжсэн уншигчдын хувьд реалист, эсвэл натуралист санагдаж байсан байж болно. Гэвч реализм, натурализм гэдэг ч харьцангуй ойлголтууд билээ. Нэгэн үеийн уншигчдад натурализм мэт санагдаж асан зохиол өмнөх үеийнхэнд нь тийм аяс хэтийдсэн мэт, дараа үеийнхэнд нь бүр дутуудуулсан мэт ч санагдаж болно. Измүүд өнгөрдөг, истүүд үхээд дуусдаг, урлаг л үлдэнэ.
Давын өмнө Флобер шиг авьяастай хүн өөрийнх нь төсөөллөөр бол, үл бүтэх өөдгүй амьтдаар дүүрсэн энэ ядуухан ертөнцийг яруу найраг, үгийн урлагийн төгс зохицлын биелэл болсон гайхалтай өгүүлэмжийн ертөнц болгон хувиргахаар зорьсныг ойлговоос зохино. Энэ бол "тухайн зохиол реалист роман уу, эсвэл ...?" гэдгээс хавьгүй чухал ойлголт билээ. Флобер байгаагүй сэн бол Францад Марсель Прүст төрөхгүй, Ирландад Жэймс Жойс гарахгүй байлаа. Орост Чехов ч Чехов болж төлөвшихгүй асан. Дэлхийн уран зохиолд Флобер хэрхэн нөлөөлснийг энүүхэн жишээ хангалттай гэрчилчих биз ээ.
"Энэ эмэгтэй бол би өөрөө" гэж Флобер зүгээр ч нэг ам алдчихаагүй юм. Тэрээр жинхэнэ аугаа зохиолчийн хувиар гайхамшигтай баатрыг биш, амьдралд мухардсан, мухардахаас ч өөр замгүй хүний дүрийг л бүтээсэнд "Бовари хатагтай"-н гайхамшиг оршино.
Владимир Набоков
Subscribe to:
Posts (Atom)