Япон Хайку

Кадокава Харуки: "Япон Хайку" ном
Орчуулсан: М.Шагдарсүрэн, УБ 2007

... Кадокавагийн Хайкуг уншиж үзэхэд зарим нь хатуу хэцүү хэллэгтэй, орчуулахуйяа амаргүй, үг үсэг, ханз үсгийг нэг бүрчлэн тольдон түлхүүрдэхэд утга санаа нь Монгол ахуйд нэг л ойлгомжтой буухгүй, тун адармаатай байж билээ. Ер нь Хайкуг японоор уншиж ойлгож цэнгэнэ үү гэхээс өөр хэлэнд буухгүй, “Алгаа хазах мэт адармаатай Хайкугийн орчуулга” хэмээн эрхэм нөхөр маань тодорхойлон бичжээ...

8 дахь тал

--

Энэ харанхуй орчлонд төрсөн

Алтан цох бид хоёр

Адилхан хөөрхий

--

Самурайн дэг алдагджээ

Наран орондоо дураараа

Дургиж чадахгүй нь ээ, би

--

Сохор хорхой, мунхаг хүмүүн хоёр л

Сонгож өмнөх замаа

Хол харж чаддаггүй

Алслан урсах голын усанд

Нарны туяа алтарна

Намрын ус аа гэж.

--

Гадаа гийсэн сарны туяа

Шоронгийн түнэр үдшийг ч

Голын усыг ч гэрэлтүүлнэ

Ялагдсан Японыг үзэн ядавч

Яавч би эх орноо

Орхиж чадахгүй ээ

--

Анх удаа гүнжтэй учирч

Алмайрч орхилоо

Жирийн нэгэн эр хүн, би

Хортой загаснаас хордоогүй би

Хонгор бүсгүйн аалинд

Хордлоо, хордлоо

--

Япон орны тугийг

Хар батгана л

Бохирдуулжээ.

Хамгийн хүйтэн тэр орой

Нар давалгаан дээр

Ойчих мэт харагдана.

--

Өрөөл бусад үзэн ядлаа ч

Өвлийн далайн хүчит давалгаанд

Өөрийн бодлоо өөрчлөхгүй

Хүн чамд муу хандлаа ч

Хүсэл бодлоо

Унтрааж болохгүй.

--

Хаврын тэр нэг өдөр

Цэргийн усан онгоцонд

Япон орны цус асгарсан

Хуурамч бараа дүүрэн энэ хотод

Хүн зон олон чиг

Хүйт даагаад жихүүхэн

Худал хуурмагаар дүүрэн

Япон орондоо л хууртагдаж л

Амьдрахгүй юм сан

Өчигдрийн дайны зовлонг

Өнөөдрийн Япон хүн

Таг мартжээ.

--

Үлээх салхи хөмсөг илбэнэ

Үнэндээ шоронгоос л

Гарахын тэмдэг.

Харанхуй шоронгоос би гарлаа

Хаврын жихүүн салхи

Хавирга нэвт үлээлээ.

--

Тэнгэрийн хаяаны үүлс ягаарч

Үдэш болжээ

Хавар дуусах нь ээ!

Тэнгэр цэлмэхэд хүмүүс салхилна

Тэдний гадаалах нь

Улам ихсэнэ.

--

Гадаа бороо орсоор л ...

Хөрш маань гэрлээ асаахад

Манайх бас гэрэлтэй болов

Нойр хулжжээ.

Унтаж чадахгүй хөрвөөнө

Гадаа бороо шивэрсээр л ...

--

Гейшагийн газар

Загасны шөл оочилоход

Хуучин цаг дуугарна

--

Хаа сайгүй шумуулын тор өлгөөстэй

Харин жаахан охин

Хаалгаа олохгүй мунгинана

--

Орой болсон хойно

Ажлаа тараад сая л нэг

Нүүрээ арчлаа.

--

Далбаагаа гэр дээрээ

Хийсгэж байгаад

Далд хийдэг хавар өнгөрлөө.

--

Тэр бүсгүйд кимоно нь зохисныг ээ!

Тэгээд дээр нь сэтгэл нь хиргүй

Сайхан гэдгийг нь ээ!

Цэнгэг усанд умбах загасхан

Цэвэрхэн энэ горхи түүний

Сүүлчийн ус болой.

--

Цэвэр усаар төмсний цэцгээ услав

Хичнээн ариухан болохыг

Мэдэж байгаа болов уу

--

Япон Америкт ялагдаад

Хэцүү байсан тэр үед

Ялаа асар их олшров.

Бөмбөрцөг дээрх

Японы газрын зураг дээр

Бүдүүн ялаа сууна.

Цэнхэр өнгөтэй ялаан сүрэг

Цэргийн усан онгоц руу

Нүүгэлтэн ниснэ.

Би тамхи татдаг

Санаа алдаж байгаагаа бусдаас нуух гэж
Би тамхи татдаг
Санаашрал минь утаа болоод намайг орхиж байна гэж итгэж
Би тамхи татдаг
Цав цагаан үүлсийг уруулаараа зурах гэж
Би тамхи татдаг
Цаг хугацааг үнс болон үлддэгийг мартахгүйн тулд
Би тамхи татдаг
Навч болоод өвсний зовлонг амтлах гэж
Би тамхи татдаг
Надад буй юм бүхэн уугиж үгүй болно гэж сэтгэж
Би тамхи татдаг
Шунал, хүслээ мансуурлаар дэврээх гэж
Би тамхи татдаг
Шувуу шиг гуурс бүхэндээ хий дүүргээд хаашаа ч юм нисэх гэж
Би тамхи татдаг


Батзаяа

Уур минь хүрч байна

Р.Чойном

Санаанаас гарамгүй есөн жил минь чи
Сахалт Чойномыгоо битгий мартаарай
Үхсэн хүнд нэхэж олгодог
Үнэгүй алдар
Үнэгүй магаал хэрэггүй
Үнэн хэрэгтэй
Цэцнүүдийн дунд тэнэг явахад
Цэнгэл жаргал элбэг олдох юм
Тэнэгүүдийн дунд л цэцэн байхад
Тэрүүнээс илүү зовлон алга даа
Яаж ч болдоггүй залхуу энэ орчлонд
Яархаа мэдсэн юм бол
Яах гэж би эрт төрөө вэ
Сэрэглэн цовоо явахад хад чулуу хүртэл дуулна
Сэтгэл эмзэглээд ирэхээр гитар хүртэл уйлна
Өнгөтэй өөдтэй явахын цагт бусдын эхнэр ч дагана
Өвдөж зовохын цагт бурхан хүртэл зугатаана
Зугаалж цэнгэж явахад
Зуун түмэн нөхөдтэй байлаа
Зуурдын зовлонд унахад
Зуух олон ноходтой болох юм
Уурлаж байна би, уурлаж байна
Унаган насаа ахих бүр
Улсын мунхагыг ажих бүр
Уур минь аяндаа асч байна.
Эхээс би уургүй төрсөн
Эр биеийг гүйцтэл уургүй явсан
Эгэл гүн ухаантаныг ойлготол уургүй явсан
Эцэст нь уурын тулам боллоо
Уурыг би эцэг дээдсээсээ аваагүй
Урлаггүй эхнэр Эрдмаагаас аваагүй
Улаан зоригийн муйхар Чапаеваас ч аваагүй
Уур минь аяндаа үүсэн гарлаа
Хадсан өвс дарагдаж ялзараад
Халуун дундаасаа түймэр гардаг
Хамаг ард та нартаа бие хайргүй хураасан
Хадлангийн минь дээрээс дараад шатаалаа
Овоолсон нүүрс норвол өөрөө шатна
Олон түмэн эх орноо дулаацуулах гэж
Олж хураасан нүүрсэнд ус хийгээд шатаалаа
Уур минь шатаж байна
Улаан тугаас үнтэй амьд
Улаан зүрх минь шатаж,
Уужим дэлхийд би шатаж байна
Нэг даваанд өссөн үе чацуутан
Нэг тогоонд хооллосон ахан дүүс
Нэг зовлон үүрсэн ард түмэн
Нэг насандаа итгэсэн төр засаг
Алтыг ялж эгэл хүнийг үнэлэх
Асгаруулсан цусаараа ядуу ард байгуулсан
Атомын энэ зууныг хэн бүхэн мэднэм
Адгийн томъёог нь ч мэдэхгүйд уур минь хүрнэ
Түрүүчийн ташуур барьсан засгийг түлхэн унагаад
Түүний оронд хурдан буу барьж өндийсөн засаг
Түүх ёс төр шударга ухаан бүхнийг бас
Түлхэн унагаад хүнийг мал болгож байна
Эх орны минь дархан алдрыг гутааж
Эрдэмгүй тэнэгүүдийг Европоор тарааж
Эсэн бусын ховч доншуулчдыг урьж авчираад
Өөрсдөө мал мэт сажиллаж явна
Эрийгээ үхсний маргааш өөр хүнтэй банзалдсан
Эмийн шинжтэй манай төр
Эртнийхээ төр Чингисийнхээ нэрийг дурсахаар
Эмээж оросын өлмийг долоож байна
Өвөг Чингист хонзонтой Оросуудыг хүндэлж
Өүлэн эхийн угсаат мань мэтийг хавчиж
Өөрийн тэжээвэр нохойг ад үзэж хөөж
Өлөн хөх чоноор хонио мануулж байна
Үхэр халх угсаа тэнэг удамтай ч гэсэн
Үүнээс тэнэг явсан минь чулуун зэвсгийн үед ч үгүй
Үүнийг мэдээд дөрвөн Ойрдын эсрэг
Үе улиртал цус асган тэмцсэн
Хаан ширээрүү 500 жил гэтээд
Хатан мандухайд тархиа хага харвуулаад
Хувиа бодож суусан 4 Ойрдын үлдэгдэл
Хувьсгалын далимаар эзэн ширээнд гарсан юм
Таванзуун жилийнхээ өшөө хонзонг тайлж
Тал нутгийн минь дээр доромжлол тарьж байна
Тарьсан тэр хэргийг илэрч мэдэгдхээс нааш
Та бүгдийг жигдхэн эрдэмгүй бүдүүлэг өсгөж байна
Ядуу амьдаралын минь зулай дээр
Өстөн ингэж суугаад ярганы мэс үсэнд чинь
Билүүдэж суухад нь ялалтын зэвсгээс зугатааж
Инээж суухийг чинь хараад яаж би инээлцэх билээ
Уур минь хүрч байна
Уур минь зүрхийг минь
Түлэхээс алдарыг минь түлэхгүй
Уур, шартай толгой минь
Тэдний цаазанд өнхөрөвч
Уур хорсол минь Монгол нутаг дээрээ үлдэнэ
Сүр хүчний их уур минь үлдээд зогсохгүй дүрэлзэнэ
Сүлд болсон төрийг ардтайгаа хүн шиг ярилцтал нь дүрэлзэнэ
Сүүлчийн ширээнээс хөөгдтөл нь дүрэлзэнэ

Harhorin-d Ochiyo

http://www.facebook.com/note.php?note_id=303827495821&id=791614426&ref=mf - эндээс авлаа.


Harhorin-d Ochiyo


hanagar talaa sanaad ochiyo
Hamag Mongoloo bodood ochiyo
Haan Chingisiinhee Har sulded
harts taijiin huu bi morgohoor ochiyo...

harhorumd ochiyo
hairhan Tuul-aa uzeheer ochiyo
Halh goloo uguileed ochiyo
toriin uimeend durveed orson
torol sadantaigaa uulzahaar ochiyo..

harhorumd ochiyo
baigaliin saihand n uusiya
burhan haldun-iihaa shoroog n unirliye
bogd baatar-iin sahiusand daatgaya
buyan hishigtei sunsii n hurailya...

harhorumd ochiyo
nalgar Mongol orondoo huriye
nartaa boroond n devtiye
sartai shonoor unsuulie...
sevgeriinh n tsarailgiig hariya...

harhorumd ochiyo
altai hangaig davahad
agt-iin toos haragdlaa
emeelee uureed ochih uu
erdeniin agtaa unahuu daa...

harhorumd ochiyo
hamag mongoliin min Altan orgoo
hagatsashgui monh galaa
haraad ch gesen avah gej
hairyn itgel durslaar...

harhorind ochiyo
zurhend siilegdsen harhorin
zurgaas uzesgelentei baigallig nutag
zuudend ireed baidag
jinhene mongol ardtai delhii...
harhorind ochiyo

2001 onii 1 sariin 3 d zudtai shon-iin argaliin galiin derged (bichev)

Бяцхан сургаал

Ренчиний Чойном

Тунгааж бодоогүй юунд ч гэсэн
Туйлын дүгнэлт битгий хий!
Тусдаа өөрөө толгойтойн учир
Тулгарсан юманд,сүүлд нь дугар!
Хүний амьдралд чухаг мөртлөө
Хүүхдэд хэлдэггүй сургаал гэж бий!
Хүй ертөнцөд элбэг мөртлөө
Хүүхэнд хэлдэггүй үг гэж бий!
Өнөө үдэш голсон хоол
Өглөө босоход эрдэнэ болдог
Өсөхийн цагт хайрлаагүй янаг
Өтлөхийн үед бурхан гэгддэг
Зун цагт новш болсон юм
Зудтай өвөл аминд орох ч бий!

Хот газар булаацалдсан зүйл
Холын хөдөөд хог дээр хэвтэх ч бий!
Хадтай газар хадуур хэрэггүй!
Модтой газар савар хэрэггүй!
Морьтой хүнд бензин хэрэггүй!
Мотоциклтой хүнд ташуур хэрэггүй!
Бөөгийн хэрэгслэл ламд гай
Бөхийн зодог эхнэрт гай
Бурхан тахил чөтгөрт дараа
Буу саадаг чавганцад төвөг
Байгаль болоод хүний ёсонд
Байх байр,зохицох зохицол гэж бий!

Амьдрал болоод номын ёсонд
Арцаж болдоггүй орон зай гэж бий!
Хэн бүхэн балчир хүүхдийг өрөвдөвч
Хээр тааралдвал айн зэвүүцнэм зэ
Хэвтэж байхдаа амьтны яс сонин ч
Хэлд ороод босоод ирвэл,аюул гэдэг тэр!
Ууланд байхдаа мод үзэсгэлэн ч
Унтаад босоход,гэрт ургасан байвал ямар вэ?
Усанд байхдаа загас гэдэг хөөрхөн ч
Уртын замд шөнө,морьтой загас таарвал ямар вэ?

Оронд тэврэлдэхэд бүсгүй хүн тааламжтай ч
Олны газар тэр,шалдан харагдвал ямар вэ?
Од мичид огторгуйдаа чимэг ч
Ойчоод ирвэл нь дэлхий юу болох вэ?
Хөлийн оймсыг гарт өмсгөвөл ямар вэ?
Хөхөөний дуугаар нохой донгодвол ямар вэ?
Хөхний даруулгыг нүдэндээ зүүвэл ямар вэ?
Хөрсний анжисаар дээл эсгэвэл ямар вэ?
Зохицохгүй юмыг зохицуулах гэвэл
Зовлон болохоос ашиг болохгүй!
Зохицох ёсон гэвч дотроо бас
Зориуд тааруулсан өөрийн цагтай!

Үлгэрлэвээс,өглөө галлах эхнэр
Үд өнгөрөөж босвол хэрэг юун
Үерхэж явсан нөхөр,туслах тусаа
Үхсэн хойно санавал, тус юун
Үелзүүр залууд гоёж явсан гоёл
Үсэн бууралтахад инээдэм төдий!
Үймээний жил түмнийг аварсан зэвсэг
Үе нь өнгөрөхөд түүхийн дурсгал төдий!
Учир иймээс амьд сэрүүн цагтаа
Урьд хойныг нь бодож юм бүхнээ зохицуул
Улс амьтны ёс горимыг дагаж
Ул суурьтай,зүйн дотор яв!
Бусдыг хэлэхээс өөрийгөө урьтаж шинж!
Буруу зөвөө ухаант хүнээс асуу!
Цагийн юмыг цаг алдалгүй хэрэглэ!
Цагаас урьтаж элдэвт битгий сүйд!!

Дуугүйн дуулал

Арван жилд Камертоны улаан фен явахдаа энэ дууг ("Уйлахдаа ухаар" нэртэй) сонсох их дуртай байж билээ. Зарим үед их сэтгэл уужруулдаг дуу байгаа юм хэхэ. Гэтэл энэ дууны шүлэг нь Ф. И. Тютчев гэдэг хүний "Дуугүйн дуулал" юм байна.

Дуугүйн дуулал
Өөрийн зовлон жаргалаа
Өнийн хүсэл мөрөөдлөө
Өрөөл бусдад илчилж
Өөдөсхөн биеэ бүү зовоо.
Сэтгэл зүрхний гүнд
Шивнээ үгсийн нууцанд
Сэтгэлийн үнэн үгс чинь
Сэрж хөгжиж л байг.
Аниргүйхэн шөнийн тэнгэрт
Алсад анивчих одод шиг
Алагхан зүрхний ховилдоо
Агсарч мэлмэрч л байг.
Өөрийнхөө тухай зүрх юу өгүүлэх билээ?
Өөр бусад хүн чамайг яаж ч ойлгох билээ?
Хүний орчлонд чиний юу хүсдэгийг
Хөндлөнгийн хүн яаж ч мэдэх билээ.
Тэсэлгүй хэлсэн үгс
Тээр болох нь бий.
Санасан болгоноо хэлж
Санаагаа бүү бузарла!
Уурлахдаа бол уурлаж
Уучлахдаа бол уучлах
Ухаан бодлын ертөнцдөө
Уужуу тайван амьдар!
Өнгө мөнгөний орчлонгийн
Өөдгүй хүмүүсээс ангид
Өөрийн мөрөөдлийн ертөнцдөө
Өнөд цэнгэж явааарай!

Блэйкийн шүлэгс

Шумуул

Ганц зуны настай
Өчүүхэн шумуул
Гарын минь үзүүрт
Өртчихлөө, халаг!

Би чамаас ялгаагүй
Нэг л шумуул биш үү?
Чи надаас өөрцгүй
Хүн ч юм бил үү?

Хувь тавилангийн сохор мутар
Даль жигүүрийг минь нэтгэрэх хүртэл л
Хөөрч хөлчүүрэн наргиж яваа
Хөөрхий шавьж бус уу, би?

Эргэцүүлж сэтгэхийг л
Амьдрал гэдэг болохоор
Ингэж бодож гүйцээд л
Үхэлтэй золгох нь ээ, би.

Ай, тэгвэл ялгаагүй л
Алиахан шумуул надад
Амьдрал, үхэл хоёр
Ав адилхан биш үү?


Лондон

Таймз мөрөн дэргэдүүр нь шугамдсан мэт урсах
Тэр л эгцхэн гудамжаар би холхином.
Зөрөн өнгөрөгч хүн бүрийн царайнаас
Цөхрөл шаналал, уй гунигийг үзнэм.

Аргаа барсан орь дуу тавигдсдаас,
Арчаагүй гонгинох жаалуудын мэгшээнээс,
Сөөнгө хоолой, чийр болсон үглээнээс
Сэтгэлийг дөнгөлөгч гавны чимээг чагнанам.

Яндан хөөлөгчдийн цовоо исгэрээн л
Сүм хийдийн дүнсгэр хашааг цочооном.
Язгууртан харшуудын довжоог даган
Сүүлчийн амьсгалаа татах цэргийн цус горхилном.

Харанхуй ноёлохын цагт тэр л гудмуудаас
Хараал урсгах янхан хүүхнүүдийн зүхлийг,
Хаа нэгтээ часхийх нярай хүүхдийн уйлааныг,
Хуримын сүйх тэрэг тахалд нэрвэгдэн
Оршуулгын хөсөгт хувирахыг сонсном.

Уйльям Блэйк (1757-1827) - Англи

Орчуулсан: Гүн овгийн Г.Аюурзана

нэг шүлэг

Жэрард Мэнли Хопкинс (1844-1889) - Англи

Орчуулсан: Гүн овогт Г.Аюурзана

Сэрээд би авралгүй харанхуйг мэдэрлээ

Сэрээд би гэгээн өдрийг бус, авралгүй харанхуйг л мэдэрлээ.
Үрээд дууссан тэр цагууд, өө, тэр л хар бараан мөчүүд
Үнэндээ шөнө л байсныг мэдлээ! Элээж барсан зам маань ч
Үүрийн туяаг хазаарласан өтгөн будан болохыг таньлаа.

Мэдэрч таниад би хэлж байна. Тэр бараан мөчүүд,
Миний хэлсэн цаг мөчүүд бол он жилүүд юм, амьдрал бүтнээрээ юм.
Харуусал гашуудал минь хэмжээлшгүй; эгнэгт хаяад одсон
Хайртай хүндээ илгээгээд үхүүлсэн захидлууд шиг тоо томшгүй.

Сэтгэл минь шархалж, зүрх минь урагджээ. Бурханы таалал
Сэтгэлээс минь өмөлж эмтлээд амталж үзэхийг л хүсчээ.
Шинэхэн цус надаас анхилж, яс мах минь тэмтрэгдэнэ.

Сүнсний минь хөрөнгөөр зуурсан талх исч мууджээ.
Сүг мэт тийн хаягдсан бүхний зовлон тарчлаан минийх болж,
Шүүдэр мэт хөлс урсаад урсаад тэр зовлонг хөнгөлсөнгүй.

1885, 1918

Эзра Паундын шүлгүүд

Тан улсын үеийн тэвшин дээрх алтан бичээс

Өглөө бүр шинээр манддаг нар шиг
Өдрөөс өдөрт цоо шинээрээ бай,
Үргэлж шинэчилж, өөрөө шинэчлэгдэж бай.


Метроны буудалд

Чийрт олны дундаас үзэсгэлэнт царай гэнэт тодрон үзэгдэх нь:
Чийгт, бараан мөчирт өнгөт цоморлиг дэлбээлэхийн адил.


Эзра Паунд (1885-1972) - АНУ
Орчуулсан: Гүн овгийн Г.Аюурзана

Эмили Дикинсоны шүлгүүд

Би хэн ч биш! Харин чи хэн бэ?

Чи бас хэн ч биш үү?

Хөөе, тэгвэл бид чинь адилхан байх нь. Чишш!

Хүмүүс дуулчихвал, биднийг ад үзнэ шүү.

Хэн нэгэн байх ямар гунигтай вэ!

Хүн зон гэгддэг цаад хөөрхийс чинь

Хүслэнт намаг руугаа өдөржин чамайг дуудах

Хөгийн мэлхийрхүү яасан ч түйтэй амьтад вэ!

***

Гоо сайхны төлөө би үхлээ.

Тоо ёсоор шарилыг минь булж гүйцүүт,

Жирийн үнэний төлөө амь үрэгдсэн нэгэн

Зэргэлдээх нүхэнд хэвтэж буйг мэдэрлээ.

Амьдралаа юуны тулд үрснийг минь

Аяархан асуув, тэр.

"Гоо сайхны тулд".

Харин өнөөх маань "Би бол үнэний төлөө.

Хаашдаа эд чинь нэг л юм даа, дүү минь" гэв.

Хагд өвс уруул дээгүүр саглайж

Хааш яаш сийлсэн нэрийг маань баллах хүртэл

Авсныхаа чөлөөнд бид өнө хождыг хүүрнэн

Аргагүй л төрөл садан шиг гүн шөнийг угтав.

***

Хангайн уулсыг би хараагүй

Далай тэнгисийг үзээгүй

Хагд, арц гэвч яаж харагдахыг

Давалгаа ямар байдгийг би мэднэ

Бурхантай би үг солиогүй

Тэнгэрт очиж байгаагүй

Хувь заяагаар гэхдээ хэлүүлсэн мэт

Хүрэх цэгээ би мэднэ

***

Ганц ч атугай зүрхний

Шаналанг зогсоож чадвал

Амьдрал минь утгатай болно

Ганц ч атугай оршихуйн

Зовиурыг эдгээж чадвал

Зовлонг намдааж чадвал

Ганц ч атугай жигүүртэн

Үүрээ олоход туславал

Амьдрал минь утгатай болно.

***

Би ойлгодог:

Орчлон давчууг,

Зовлонгийн туйлыг,

Олны тарчлалыг ...

Гээд яах вэ?

Би ойлгодог:

Бүгд л үхэхийг,

Амьдралын сайхан

Арван жил ч хүрэхгүйг ...

Гээд яах вэ?

Би ойлгодог:

Энэ бүхэн тэнгэрт

Эцэстээ ялгаагүйг,

Шинэ төөрөгдөл үүсэхийг ...

Гээд яах вэ?

Эмили Дикинсон (1830-1886) - АНУ
Орчуулсан: Гүн овогт Г.Аюурзана

Зигмунд Фройдын дурсгалд

Вистан Хью Одэн  (1907-1973) - Англи, АНУ
Орчуулсан: Гүн овгийн Г.Аюурзана

Уй гашуу үргэлжилсээр, үй олныг хамрахын цагт
Уйтгар шаналал гэдэг ердөө л зуурдын,
Хэврэгхэн зүйл болох нь нүдэнд ил харагдахад,
Хэнийхээ тухай ярьцгаах билээ, бид?

Өнгөч хорвоо жаахан ч атугай
Үнэнээр замнаж эрүүлжинэ хэмээн
Үргэлжид найдан, сайныг санаж явагсад
Өдөр бүр л бидний дунд үхсээр байнам.

Бялдуучлан мэхийж, хүлцэн дагахыг шаардсан
Балагтай хүмүүсээс ирээдүй хойчийг өмгөөлж,
Ная гарсан хойноо ч амьдралыг маань бясалгасан
Сая бүрлээч эмч тийм л нэгэн явлаа.

...

Хуудуу булай урьдынхаараа л оршсоор байвч,
Хуурмаггүй үнэнээр тэр энэ хорвоог өөрчилжээ;
Хүүхэд мэт хиргүй ариун сэтгэлтэй явж,
Хөгшин хүний арвин дурсамжтай амьдарчээ.

Ямар нэгэн шүлгийн утга дээр будилах
Яруу найргийн хичээл шиг өнөөдрийн амьдралд
Өнгөрсөн цагийг л сануулж амжсанаас биш,
Үнэндээ тэр хосгүй ухаантан байгаагүй ээ,

Гэсхээл цээрлэл мэт энэ амьдрал маань
Хичнээн баян, хичнээн мунхаг болохыг
Шүүгдэгчдийнх нь нүднээс гэнэт олж харсан -
Шүүхийн үнэн дүр, өршөөлийг таньсан -

Энэрэн нигүүлсэх сэтгэлгүй, хуурмаг ааштай,
Эрээ цээргүй андын зугтмаар тэврэлт шиг
Ирээдүй цагийн мөн чанарыг ойлгосон -
Ийм л нэгэн, даруу төлөв хүн байлаа.

Эртний ёс заншил, язгууртан дээдсийн доройтол,
Ид шидийн мэт унацтай наймааны авралгүй сүйрэл
Аль аль нь түүний этгээд гаж санаанд
Аль дээрээс таамаглагдсанд гайхашрах юун.

Ахиад тэр жаахан насалж амжсан бол,
Амьдралын мунхаг зүй тогтол боломжгүйд хүрч,
Цулдаж зангирсан Төрийн нударга эвдэрч,
Цусан өшөөний утга учир арилах байсан.

Дарга даамлууд Бурханд хандацгаасан л даа, гэлээ ч
Дантэ шиг хаягдмал хүмүүсийн зүг тэр алхаж,
Шархадсан тэмцэгч, шоовдорлогдогсдын амийг нуусан
Шал өмхий шуудуу руу зам гажилгүй буусан.

Нүгэл гэдэг нь бидний боддогчлон ялт үйлдлүүд биш;
Нүүрлэсэн сүсэг бишрэлийн дутуудал, гажуудал,
Хүнийг эш үндэсгүй үгүйсгэхийн дон,
Хүчирхийлэхүйн ужид тачаал болохыг заасан.

Хэмжээгүй эрхт засаглалаас ямар нэгэн зүйл
Хэлэх үг, зүс царайд нь шингэсэн мэт харагдвал,
Эцгийн эрхт ёсыг тэр дагадгийнх огт биш,
Энэ бол дайснуудынхаа дунд орь ганцаар

Өчнөөн удаан амьдарч хат суусан хүний
Өөрийгөө хамгаалах хиймэл дүр байсан юм.
Үргэлж буруудаж явсан, одоо байхгүй түүний
Үзэл санаагаар л бид амьдралаа залж хоцорном...

1939.

Гюстав Флоберын "Бовари хатагтай" зохиолд Владимир Набоковын бичсэн өмнөх үгээс

Гюстав Флоберын "Бовари хатагтай" номыг шимтэн уншиж байна. Түүний номд Владимир Набоковын бичсэн өмнөтгөлийг дор сийрүүллээ.

"Бовари хатагтай"-н ихэнхи дүрүүд бол bourgeois - буржуа юм. Энэ франц үг хэдийгээр "хотын хүн" гэсэн утгатай боловч, Флоберын зохиолд биежихдээ ахуй амьдралынхаа хувьд хангалуун чинээлэг, гагцхүү бодитойгоор хэмжигдэх үнэт зүйлсэд л итгэдэг хүнийг илэрхийлж байна. Гагц бодитой зүйлсийг бурханчлан шүтнэ гэдэг хэн бүхний олж харж чаддаггүй оюун санааны дээд чанарыг олж өөриймшүүлэхэд садаа болдог.
Эмма Бовари бол тэнэг биш, мэдрэмжтэй, муугүй боловсролтой хэдий ч дорд өчүүхэн сэтгэлтэй эмэгтэй. Өчүүхэн сэтгэл өчүүхэн хувь заяаг дагуулдаг. Түүнийг энэхүү дорд бэртэгчин хувь тавилангаас нь сэтгэл татам бие цогцос, нарийн мэдрэмж нь ч аварч чаддаггүй. Хэдий өвөрмөц зүйлийг мөрөөдөвч, уураг тархиндаа шингэсэн нөгөө л хөдөөний буржуа хэвээрээ үлдэнэ. Эр нөхрийг нь, бас адгийн хоёр нууц амрагийг нь ухаан алдуулсан гоо үзэсгэлэн нь ч дорд, тосгоны хүүхэн хэвээр үлдэх хувь тавилангаас нь чөлөөлдөггүй...

Хүний мөн чанарын тухай хамгийн ер бусын өгүүлэмжүүдийг агуулсан уг роман реализм хэмээн нэрлэгдэж, энэ нэрний цаана бүхий л нууц нь мөн агуулагдах болсон утга зохиолын тэр л чиглэлийн шавыг тавьсан юм. Гэхдээ энэ реалист гэдэг үгийн цаана бас учир бий.
Аливаа уран зохиол үнэн чанартаа зохиомол зүйл. Ямарваа урлаг гэдэг ов мэх байдаг. Флоберын ертөнц бол, бүхий л том зохиолчдын ертөнцтэй нэгэн адил, өөрийн логик, өөрийн болзол ба давхцал бүхий уран төсөөллийн ертөнц юм. Хамгийн бодитой гэж бидний үздэг зүйлс ч мөн харьцангуй шүү дээ, жишээ нь, таны харж буй цонх, таны мэдэрч буй үнэр, таны олж сонсож буй дуу таван мэдрэхүйн тань хурц төсөөллөөс төдийгүй, тэдгээрийг өмнө нь та өөрөө хэр сайн таньж мэдсэн түвшнээс мөн хамаардаг. Өмнө нь та хэзээ ч салхины чимээ сонсож байгаагүй бол салхи гармагц салхийг мэдэрч сонсоно гэж үү? Зуун жилийн өмнө Флобер яг түүний зохиолын баатар Эммархуу уянгын номд шимтэн хүмүүжсэн уншигчдын хувьд реалист, эсвэл натуралист санагдаж байсан байж болно. Гэвч реализм, натурализм гэдэг ч харьцангуй ойлголтууд билээ. Нэгэн үеийн уншигчдад натурализм мэт санагдаж асан зохиол өмнөх үеийнхэнд нь тийм аяс хэтийдсэн мэт, дараа үеийнхэнд нь бүр дутуудуулсан мэт ч санагдаж болно. Измүүд өнгөрдөг, истүүд үхээд дуусдаг, урлаг л үлдэнэ.
Давын өмнө Флобер шиг авьяастай хүн өөрийнх нь төсөөллөөр бол, үл бүтэх өөдгүй амьтдаар дүүрсэн энэ ядуухан ертөнцийг яруу найраг, үгийн урлагийн төгс зохицлын биелэл болсон гайхалтай өгүүлэмжийн ертөнц болгон хувиргахаар зорьсныг ойлговоос зохино. Энэ бол "тухайн зохиол реалист роман уу, эсвэл ...?" гэдгээс хавьгүй чухал ойлголт билээ. Флобер байгаагүй сэн бол Францад Марсель Прүст төрөхгүй, Ирландад Жэймс Жойс гарахгүй байлаа. Орост Чехов ч Чехов болж төлөвшихгүй асан. Дэлхийн уран зохиолд Флобер хэрхэн нөлөөлснийг энүүхэн жишээ хангалттай гэрчилчих биз ээ.
"Энэ эмэгтэй бол би өөрөө" гэж Флобер зүгээр ч нэг ам алдчихаагүй юм. Тэрээр жинхэнэ аугаа зохиолчийн хувиар гайхамшигтай баатрыг биш, амьдралд мухардсан, мухардахаас ч өөр замгүй хүний дүрийг л бүтээсэнд "Бовари хатагтай"-н гайхамшиг оршино.

Владимир Набоков